08.09.2004 tarihinde İyi Tarım Uygulamalarına ilişkin Yönetmelik, 25577 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiş, 05.05.2005 ve 15.05.2006 tarihlerinde iki kez değişikliğe uğramıştır.
Son olarak 07.12.2010 tarihinde 27778 sayılı Resmi Gazete’de “ İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik” yayınlanmış olup, 01.01.2011 tarihinden itibaren geçerli kılınmıştır. 28/05/2014 tarihinde değişikliğe uğramıştır.
ORSER, Tarım ve Köyişleri Bakanlığının 01.04.2008 tarih ve 052 sayılı onayı ile İTU’da çalışma izni ve yetkisini almıştır.
Çevre, insan ve hayvan sağlığına zarar vermeyen bir tarımsal üretimin yapılması, doğal kaynakların korunması, tarımda izlenebilirlik ve sürdürebilirlik ile güvenilir ürün arzının sağlanması için ilgili yönetmelik hükümlerine göre tarımsal üretim şeklidir.
Ülkemizde İTU Faaliyetleri
Çevre, insan ve hayvan sağlığına zarar vermeyen bir tarımsal üretimin yapılması, doğal kaynakların korunması, tarımda izlenebilirlik ve sürdürebilirlik ile güvenilir ürün arzının sağlanması için ilgili yönetmelik hükümlerine göre tarımsal üretim şeklidir.
İTU; sertifikası alan bir ürünün;
- İnsan sağlığına zararlı kimyasal, mikrobiyolojik, fiziksel kalıntılar içermediği,
- Çevreyi kirletmeden ve doğal dengeye zarar vermeden üretildiği,
- İzlenebilirliğinin ve sürüdürülebilirliğinin sağlandığı,
- Üretim sırasında üretimle ilgili insanların veya diğer canlıların refahının olumsuz olarak etkilenmediği,
- Üretimi sırasında tüketicinin bulunduğu ülkenin tarımsal mevzuatı ve ürünün yetiştirildiği ülkenin tarımsal mevzuatına uygun işlemler yaptığını gösterir.
- Gıda Güvenliği, Çevre Koruma, İşçi Sağlığı Güvenliği ve Refahı, Zararlılarla Entegre Mücadele, Tehlike analizi temel konularını içermektedir.
- Ürününün güvenilirliğini, kalitesini ve değerini artırır.
- İTU, sertifikalı ürün iç pazarda da hipermarketler tarafından öncelikli olarak tercih edilmektedir.
İTU, toprağa ekimden (tohumdan) paketlenmiş ürüne (nihai ürüne) kadar tarımsal üretim sürecini kapsamaktadır. Bu standart ülkemizin kolayca uyum sağlayabileceği ve ürünün pazarlanmasında faydalı olacak en uygun standarttır.
İyi Tarım Uygulamaları Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi
Kontrol ve sertifikasyon bireysel ve grup sertifikasyonu olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.
- Bireysel Sertifikasyon (Seçenek-1): Gerçek veya tüzel kişilerin kendi tasarrufu altındaki alanlarda ürettikleri ürünlerin, kendi adlarına sertifikalandırılmasıdır.
- Grup Sertifikasyonu (Seçenek-2): Üretici örgütü veya müteşebbis çatısı altında sözleşmeyle bir araya gelen üreticilerin ürettiği ürünlerin, üretici örgütü veya müteşebbis adına sertifikalandırılmasıdır.
İyi Tarım Uygulamaları Kontrol Noktaları ve Kriterleri
Aşağıda, İTU kriterleri kapsamında temel teknik gerekliliklerinin kısa bir özeti sunulmuştur;
- İzlenebilirlik: Ürünler, araziden ya da araziye geriye doğru izlenebilir olmak zorundadır.
- İç kontrol: Kontrol öncesinde İTU faaliyetlerinin ilgili mevzuata uygunluğunu kontrol edilmesi üzerine gerçekleştirilen faaliyettir.
- Üretim Materyali: Arazide ekim ve dikimi yapılan materyallerin (tohum, fide, fidan v.b.) belgeleri, kalite sertifikaları dokümante edilmeli ve uygulama kayıtları tutulmalıdır.
- GDO’ların ekim-dikimi, üretimin yapıldığı ülkenin geçerli olan yasalarına uygun olmalıdır.
- Arazi tarihi ve arazi yönetimi: Üretim yerlerinin uygunluğu doğrulanmalı ve her arazi ya da sera için bir tanımlama sistemi uygulamaya konulmalıdır. Geçmiş ve güncel kayıtlar tutulmalıdır.
- Toprak ve Substrat Yönetimi: toprağı işlenmesinde, erozyonu azaltacak ve toprağın fiziksel yapısını koruyacak uygun tekniker kullanılmalıdır. Toprak ve substrat fumigasyonları yapılıyorsa; gerekliliği açıklanmalı ve kaydı yapılmalıdır.
- Gübre kullanımı: uygun zamanda ve miktarda, toprak yapısına uygun gübreleme yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Gübre deposu ve uygulama makinaları iyi durumda tutulmalıdır.
- Sulama: Kullanılabilir duruma getirilmemiş kanalizasyon suyu, sulama için kullanılamaz. Sulama metotlarında su kaynaklarının sürdürülebilirliği ve su kalitesi dikkate almalıdır.
- Bitki koruma: Entegre Zararlı Yönetimi uygulanmalıdır. Ülke mevzuatına uygun, ürüne ruhsatlı kimyasal maddeler kullanılmalıdır. Kimyasallar eğitimli personel tarafından seçilmeli ve üretim yapılan ülkenin yanı sıra, ürünün satılacağı ülkelerin de yasal gerekliliklerini karşılamalıdır. Uygulama kayıtları tutulmalıdır. Uygulama ekipmanı ve pestisit deposu, iyi durumda tutulmalıdır. Hedef ülkelerdeki Maksimum Kalıntı Limitleri hakkında bilgi ispatlanmalı ve kalıntı testi yapılmalıdır. Pestisit kaplarının ve kullanılmayan pestisitlerin güvenli şekilde atılması temin edilmelidir.
- Hasat: Hijyen riskleri değerlendirilmeli ve temel hijyen tedbirleri uygulamaya konulmalıdır.
- Ürün işleme: İşçiler, hijyen yönetimi hakkında temel talimatları almış olmalıdır. Kullanılan depo ve ambalajlama alanlarının uygunluğu sağlanmalıdır. İşleme esnasında kullanılan yıkama suyu içilebilir nitelikte uygun olmalıdır. Hasat sonrası uygulamalar hedef ülkenin yasal gereklerini karşılamalıdır. Uygulama kayıtları tutulmalıdır. İşleme tesisleri ve depolar, temiz ve güvenli şartlarda tutulmalıdır.
- Atık ve kirlilik yönetimi: Kirlilik kaynakları belirlenmeli ve uygun tedbirler alınmalıdır.
- İşçi sağlığı, güvenliği ve refahı: Tehlikeli ekipman ya da kimyasalları kullanan işçiler, bu amaca uygun olarak eğitilmek zorundadır. İlk yardım ekipmanı ve uygun koruyucu giysiler sağlanmalıdır. Arazide barınma uygun olmalı ve temel hizmetler sağlanmalıdır.
- Çevresel konular: Tarım faaliyetlerinin çevresel etkisi değerlendirilmeli ve gerektiğinde uygun tedbirler alınmalıdır.
- Şikâyetler: İTU ile ilgili şikâyetlerin yeterince kaydedilmesi, çalışılması ve takip edilmesini sağlamak için, bir şikâyet formu ve prosedürü uygulamaya konulmalıdır.